تاثیر فشردگی خاک، فسفر و باکتری های محرک رشد بر عملکرد و کیفیت سیب زمینی

چکیده به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف فشردگی خاک، فسفر و باکتری های محرک رشد (سودوموناس فلورسنت) بر عملکرد، کیفیت و غلظت عناصر غذایی در گیاه سیب زمینی (solanum tuberosum l.) رقم آگریا، یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار و مجموعاٌ با 72 واحد آزمایشی در گلخانه گروه خاکشناسی دانشگاه زنجان انجام شد. در این آزمایش غده های بذری گیاه سیب زمینی در خاکی با بافت لوم و با سه سطح فشردگی خاک، چهار سطح فسفر و دو سطح باکتری محرک رشد در جعبه های مخصوص کشت شدند. سطوح فشردگی خاک به گونه ای بود که دانسیته های 3/1 (شاهد)، 56/1 و 8/1 گرم بر سانتی متر مکعب را برای توده خاک ایجاد نمودند. سطوح فسفر عبارت بودند از 7، 15، 30 و 45 میلی گرم در کیلوگرم خاک و سطوح باکتری های محرک رشد دارای دو سطح با و بدون تلقیح با باکتری محرک رشد بود. غده های سیب زمینی درون جعبه های مخصوص که حاوی 40 کیلوگرم خاک بودند کشت شدند و به مدت 125 روز به رشد خود ادامه دادند. در نیمه مرداد ماه نمونه برداری برگ به منظور تعیین غلظت عناصر غذایی برگ انجام شد. در اوایل مهرماه برداشت غده ها صورت پذیرفت و به منظور اندازه گیری پارامتر های کمی و کیفی به آزمایشگاه انتقال داده شدند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان دادند که اثر اصلی فشردگی خاک، فسفر و باکتری های محرک رشد بر عملکرد، تعداد، طول و قطر و میزان ماده خشک غده و نیز تعداد ساقه های هوایی و غلظت عناصر پرمصرف و کم مصرف برگ و غده سیب زمینی معنی دار است. مقایسه میانگین ها نشان داد که بالاترین میزان عملکرد و ماده خشک غده به ترتیب به میزان 32/6 کیلوگرم در متر مربع و 95/20 درصد از تیمار با حداقل فشردگی خاک (شاهد، 3/1 گرم بر سانتیمتر مکعب) بدست آمد. بیشترین تاثیر فشردگی خاک بر غلظت سه عنصر پر مصرف فسفر، پتاسیم و نیتروژن در برگ بود و با افزایش آن درسطح سوم فشردگی خاک از غلظت این عناصرنسبت به تیمار شاهد بترتیب 50، 43 و 45 درصد کاسته شد. کاهش غلظت این عناصر در غده نیز به ترتیب 52، 54 و 35 درصد بود. بالاترین غلظت عناصر کم مصرف برگ و غده سیب زمینی نیز از تیمار با حداقل فشردگی خاک وکمترین غلظت آنها هم از سطح سوم فشردگی خاک بدست آمد. بالاترین میانگین عملکرد، تعداد و طول غده و نیز تعداد ساقه هوایی از سطح چهارم فسفر خاک بدست آمد ولی عملکرد و طول غده بدست آمده از سطح چهارم و سوم فسفر خاک از لحاظ آماری تفاوت معنی داری باهم نداشتند. بالاترین میانگین قطر و میزان ماده خشک غده از سطح سوم فسفر خاک بدست آمد. بالاترین غلظت عناصر پر مصرف برگ و غده از سطح چهارم (45 میلی گرم در کیلوگرم خاک) و کمترین غلظت هم از سطح تیمار شاهد فسفر خاک (7 میلی گرم در کیلوگرم خاک) بدست آمد. بالاترین میانگین عملکرد و اجزای عملکرد نیز از سطح اول باکتری های محرک رشد (تلقیح با باکتری) بدست آمد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثرات متقابل سطوح مختلف فشردگی خاک و فسفر به جز بر تعداد ساقه های هوایی بر سایر اجزای عملکرد معنی دار بود. اثرات متقابل سطوح فشردگی خاک و فسفر بر غلظت نیتروژن برگ و غده سیب زمینی و نیز بر غلظت پتاسیم برگ معنی دار نشد. اما بر غلظت تمامی عناصر کم مصرف برگ و غده سیب زمینی معنی دار بود. مقایسه میانگین ها نشان داد که بالاترین عملکرد، طول و قطر و درصد ماده خشک غده از سطح اول فشردگی ( 3/1 گرم بر سانتیمتر مکعب) و سطح سوم فسفر خاک (30 میلی گرم در کیلوگرم) و کمترین عملکرد، طول، قطر و درصد ماده خشک غده نیز از سطح سوم فشردگی خاک و سطح اول فسفر بدست آمدند. بالاترین میزان عناصر پر مصرف برگ و غده سیب زمینی از سطح اول فشردگی و سطح سوم فسفر خاک حاصل گردیدند. ولی بالاترین غلظت عناصر کم مصرف برگ و غده سیب زمینی از سطح اول فشردگی و فسفر خاک (شاهد) بدست آمدند. اثرات متقابل فشردگی خاک و باکتری های محرک رشد فقط بر عملکرد غده (در سطح احتمال پنج درصد)، درصد ماده خشک غده (در سطح احتمال یک درصد)، غلظت پتاسیم غده و غلظت آهن برگ معنی دار بود ولی بر سایر صفات اندازه گیری شده معنی دار نبود. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثرات متقابل سطوح مختلف فسفر و باکتری های محرک رشد فقط بر عملکرد و درصد ماده خشک غده معنی دار است به طوری که بیشترین عملکرد و درصد ماده خشک غده از سطح اول باکتری محرک رشد (تلقیح با باکتری) و سطح سوم فسفر خاک بدست آمدند. اثرات متقابل سطوح مختلف فسفر و باکتری های محرک رشد بر غلظت عناصرکم مصرف برگ و پر مصرف غده به جز بر غلظت فسفر و پتاسیم غده معنی دار نبود. اثرات متقابل سه گانه سطوح مختلف فشردگی خاک، فسفر و باکتری های محرک رشد فقط بر درصد ماده خشک غده، غلظت فسفر برگ و غده سیب زمینی و منگنز برگ معنی دار شد ولی بر سایر صفات معنی دار نگردید.